Het door menigeen vermaledijde hek staat inmiddels ruim vier jaar op het wandelpad achter de Bouwhofmolen. Een handhavingsverzoek van de Stichting Vrienden van de Hamermolen, dat in 2019 is ingediend, is genegeerd, want het was volgens de gemeente niet op de juiste manier ingediend. Aan het stichtingsbestuur is dat nooit gemeld.
“Maar,” zo is aan deze website door verschillende deskundigen uitgelegd, “er is helemaal geen handhavingsverzoek nodig. Hier is sprake van diverse overtredingen en wellicht een strafbaar feit. De overheid kent de situatie en in dat geval rust op de overheid de beginselplicht tot handhaven. Het bevoegd gezag heeft geen verzoek nodig, maar moet zelf in actie komen.”
Krediet voor aanleg wandelpad
Voor een goed begrip moeten we even terug naar het begin van dit dossier. In 1999 is de Bouwhofmolen gerestaureerd en met de goedkeuring van die plannen stelde de raad een krediet van 200.000 gulden beschikbaar voor de aanleg van een wandelpad en een tweetal bruggetjes.
In 2014 verkocht de eerste eigenaar de Bouwhofmolen en de nieuwe bewoner meldde in 2019 bij de gemeente dat hij hinder had van mensen op een stuk grond aan de andere kant van de beek. Met een jurist bepleitte hij op basis van burenrecht bij de gemeente afsluiting van het wandelpad. Dat verzoek werd gehonoreerd. Dat gebeurde zonder overleg met de Dorpsraad. Ook de Stichting Vrienden van de Hamermolen, die nauw betrokken was bij het onderhoud van en voorlichting over beken en molens, werd niet geïnformeerd. Op kosten van de gemeente (ruim 4000 euro) is het hek geplaatst.
Juristen van de gemeente hielden lang vol dat het wandelpad geen openbare weg was, maar dankzij een tip van een voormalig gemeenteambtenaar kwam het raadsbesluit uit 1999 boven water. Hoewel het college van burgemeester en wethouders en de gemeenteraad op de hoogte zijn, doen ze er hetHet is nzwijgen toe.
Indrukwekkend lijstje
Dat je niet zomaar een hek op een openbaar wandelpad mag zetten, blijkt uit een indrukwekkend lijstje dat deze website is aangereikt door de verschillende juristen. Ze verwijzen naar:
Artikel 4 van de Wegenwet luidt:

Een weg is openbaar: [...] wanneer de rechthebbende daaraan de bestemming van openbaren weg heeft gegeven.

Artikel 2:10.1 van de Algemene Plaatselijke Verordening van de gemeente Apeldoorn

Het is verboden zonder vergunning van het college de weg of een weggedeelte anders te gebruiken dan overeenkomstig de publieke functie daarvan.

Artikel 6 van de Wegenwet:

Het bestaan van eene beperking in het gebruik, anders dan krachtens een wettelijk voorschrift tot regeling van het verkeer, mag mede worden aangenomen op grond van de gesteldheid van den weg en van het gebruik, dat van den weg pleegt gemaakt te worden.

Artikel 14 van de Wegenwet:

Behoudens de beperkingen in het gebruik, als bedoeld in artikel 6 en behoudens het bepaalde bij het volgend lid, hebben de rechthebbende op en de onderhoudplichtige van een weg alle verkeer over den weg te dulden.

Artikel 162 van het wetboek van strafrecht bepaalt:

Hij die opzettelijk enig werk dienende voor het openbaar verkeer […] enige openbare land- of waterweg verspert […] wordt gestraft: De straf op dit vergrijp is een geldboete of een gevangenisstraf.

Artikel 9.1 van de Wegenwet

Een weg […] kan aan het openbaar verkeer worden onttrokken bij een besluit van den raad der gemeente, waarin de weg is gelegen.

In alle gevallen is wordt onder een weg ook verstaan voetpaden, rijwielpaden, jaagpaden, dreven, molenwegen, kerkwegen en andere verkeersbanen voor beperkt gebruik, alsmede bruggen.

Raad van State
Niet alleen op de vraag op basis van welke argumenten moet de gemeente optreden, is van belang, maar ook de vraag wanneer de gemeente moet optreden. Volgens de juristen, die het dossier bekeken hoeft de gemeente niet te wachten tot zich een belanghebbende meldt. De overheid, het bevoegd gezag, is gehouden om zelf te handhaven. De Raad van State stelde op 17 april 2019 in een uitspraak dat die “Beginselplicht tot handhaven” het algemeen belang dient.

Gelet op het algemeen belang dat is gediend met handhaving, zal in geval van overtreding van een wettelijk voorschrift het bestuursorgaan dat bevoegd is om met een last onder bestuursdwang of dwangsom op te treden, in de regel van deze bevoegdheid gebruik moeten maken. Slechts onder bijzondere omstandigheden mag van het bestuursorgaan worden gevergd, dit niet te doen. Dit kan zich voordoen indien concreet zicht op legalisatie bestaat. Voorts kan handhavend optreden zodanig onevenredig zijn in verhouding tot de daarmee te dienen belangen dat van optreden in die concrete situatie behoort te worden afgezien.

De hele uitspraak van de Raad van State staat hier
Handhaven niet altijd nodig
De Raad van State geeft aan dat het bevoegd gezag niet altijd hoeft op te treden. De geraadpleegde deskundigen zijn het erover eens dat dat hier niet aan de orde is. Er is geen sprake van zicht op legalisatie. Dan zou er een voorstel bij de gemeenteraad moeten liggen om de wandelweg aan de openbaarheid te onttrekken. Die kans is klein, want zichtbaarheid van gemeentelijke monumenten, ook rond de Bouwhofmolen, is altijd wenselijk geacht.
Het hek is geplaatst op basis van argumenten die zijn ontleend aan het burenrecht omdat de bewoner hinder ervoer. Daarbij is miskend dat het hier gaat om een openbaar wandelpad. “Het zou wel een heel bijzonder precedent opleveren voor al die burgers die voor of achter het huis een wandelpad hebben en daar hinder van ervaren,” aldus de deskundigen. En daarmee zetten ze ook een streep door de onevenredigheid in verhouding tot de daarmee te dienen belangen.
Ook kan geen beroep gedaan worden op het gelijkheidsbeginsel, want anderen mogen ook geen hekken op openbare wandelpaden plaatsen.
Tot slot zou een beroep gedaan kunnen worden op het vertrouwensbeginsel. Een ambtenaar heeft immers toegezegd het hek te plaatsen. Er is zelfs een notariële akte opgemaakt. Het lijkt erop dat er dan een belofte is gedaan waar in dit geval de buurman op mag vertrouwen.
De geraadpleegde juristen denken daar anders over. Als je een gunst vraagt een de overheid, dan moet je uitleggen waarom. Nogmaals, hier is de vraag om een toezegging gebaseerd op het burenrecht. Er is geen onderzoek gedaan naar de status van het pad. Bij een goede registratie van raadsbesluiten had de gemeente dat zelf eenvoudig kunnen terugvinden en was dat hek nooit verplaatst.
Uitleg beginselplicht tot handhaven
Wat de beginselplicht tot handhaven inhoudt, is niet altijd voor iedereen duidelijk. In 2022 kregen gemeenteraadsleden in Brummen informatie dat het college op basis van een anonieme melding een dwangsom had opgelegd teneinde een te hoog gebouwd dak van een schuur 38 cm te laten verlagen. “Geen van de buren heeft er last van had en er is ook geen formeel bezwaar ingediend door een belanghebbende,” meenden enkele raadsleden. Waarom dan toch dat initiatief van de zijde van de gemeente. Burgemeester Alex van Hedel, portefeuillehouder handhaving, legde de raad uit waarom hij daartoe verplicht was; ook bij een anonieme melding.

De registratie van de hele raadsvergadering staat hier.

Het fragment van het laatste agendapunt is hier te beluisteren.

Reactie college van B&W
Dit artikel is per e-mail aan de Apeldoornse portefeuillehouder handhaving, burgemeester Ton Heerts, voorgelegd en hem is om een reactie gevraagd. Het antwoord kwam namens het college per aangetekende brief. Kort samengevat is het college van mening dat het pad geen openbare weg is. Met een citaat uit een uitspraak van de Raad van State concludeert het college dat het pad niet voldoet aan de eisen om een openbare weg te zijn. Hetzelfde citaat was eerder al ook door andere juristen aan deze website gestuurd. Met andere argumenten toonden zij aan dat het pad wel een openbare weg is.
Verder meent het college dat het besluit van de gemeenteraad op 23 september 1999 om 200.000 gulden beschikbaar te stellen om een openbaar wandelpad en twee bruggetjes aan te leggen niet betekent dat het ook als openbare weg moet worden gezien. Volgens de uitleg van het college betrof dit besluit slechts het toekennen van een krediet. Wat de raad bedoelde met “aanleg van een openbaar wandelpad” legt het college niet uit.
Verder staat volgens het college het pad ook niet in de wegenlegger. Dat hoeft ook niet want volgens de website van de gemeente is de wegenlegger “een register waarin openbare wegen en paden buiten de bebouwde kom worden vastgelegd. ” Dit pad ligt binnen de bebouwde kom.
Tot slot is stelt het college dat het pad niet als weg is aangegeven in het bestemmingsplan. Ook dat hoeft niet want volgens de op de plankaart voor groenvoorzieningen aangewezen gronden zijn bestemd voor onder andere groenvoorzieningen, vijvers en watergangen, fiets- en voetpaden, etc.

Informatie en tips kunt u mailen naar ugchelen@ugchelen.eu